Historia Parafii

 

Najstarsza wzmianka o Pnikucie pochodzi z 1359 r.

W źródłach występuje nazwa: Pneholt, Pnekolt, Pnekot, Pnikut, po łacinie Pnikulteusis, a wojskowi piszący metryki pisali Pnikut. W 1385 r. Piotr Stryjski zapisał Pnikut biskupom przemyskim. Biskup Eryk (Henryk) w roku 1390 przeznaczył wieś na utrzymanie Przemyskiej Kapituły Katedralnej.

Data paowstania parafii w Pnikucie nie jest znana. Przypuszcza się, że powstała przed rokiem 1440. Proboszcz pnikucki – ks. Andrzej – występuje w dokumentach od ok. 1471 r. Najstarsze zachowane metryki urodzonych w Pnikucie sięgają roku 1649. Początkowo Parafia należała do dekanatu przemyskiego, a od r. 1641 do dekanatu Mościckiego. W skład parafii wchodziły następujące miejscowości: Pnikut (Dolny, Średni i Górny), Bolanowice i Buchowice, a od XX w. także Pakość (dzisiejsze Nahirne).

Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstał najstarszy kościół w Pnikucie. Znajdował się on w miejscu kapliczki nad rzeką. Kościół i plebania otoczone były wałem obronnym z palisadami i otoczone fosą z mostem zwodzonym. Pozostałości po wale i fosie można zobaczyć do dzisiaj. W 1611 r. przystąpiono do budowy nowego, drewnianego kościoła. Według podania ludowego i starej notatki ks. Leona Świtalskiego sporządzonej w języku łacińskim, której odpis jest w Kronice Parafii Pnikut, w nocy z 30 na 31 pażdziernika 1648 r. kozacy napadli Pnikut. Księdza udusili przy ołtarzu, a kościół i zgromadzonych w nim ludzi spalili. Czy świątynia była spalona częściowo i odbudowana, czy spaliła się całkowicie i postawiono tylko tymczasową kapliczkę, tego dokładnie nie wiadomo. Pewne jest, że w 1667 r. wzniesiono nowy kościół. Mimo przeprowadzanych co jakiś czas remontów oraz nowego wyposażenia wnętrza (drewniana podłoga, szklane okna, krucyfiks wraz z figurami Matki Bożej i św. Jana na belce tęczowej) kościół ten z czasem podupadał.

Zgodnie z zaleceniem wizytacyjnym biskupa Sierakowskiego wybudowano nowy kościół z funduszy Kapituły Przemyskiej w r. 1762. Nowy kościół został konsekrowany przez pomocniczego biskupa przemyskiego Ignacego Krzyżanowskiego dnia 27 lipca 1767 r. Służył on parafii do r. 1912, kiedy to został rozebrany i na nowo zestawiony w Laszkach Zawiązanych (Parafia Radenka) w r. 1929. Zachowały się fotografie ukazujące ten kościół na zewnątrz i wewnątrz. W ołtarzu głównym była duża rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego zasłaniana obrazem św. Mikołaja. W bocznym ołtarzu po prawej stronie znajdował się obraz św. Józefa, a po lewej stronie Wizja św. Antoniego Padewskiego. 14 maja 1869 r. Karol i Ignacy Taulec ze Lwowa postawili dla tej świątyni nowe organy. Wspomniane wyposażenie znajduje się w obecnym kościele. W miejscu starego kościoła stoi obecnie kapliczka (prawdopodobnie w miejscu prezbiterium).

Do r. 1825 przy kościele znajdował się cmentarz. Przez czterysta lat grzebano tam wiernych, dlatego to miejsce i teren jest dla mieszkańców ważne i święte. Kolejny cmentarz, nazywany dzisiaj „starym”, umiejscowiono na górce za rzeką w kierunku wschodnim od kościoła.

Nowa świątynia i najnowsze dzieje parafii

10 marca 1877 r. proboszczem w parafii Pnikut został ks. Leon Świtalski (jego grób znajduje się przy wejściu na stary cmentarz). Na początku XX w. rozpoczął on starania o budowę nowego kościoła. W 1901 r. Maksymilian Jabłoński z Dobromila zaprojektował nowy, murowany kościół dla wsi Pnikut. Zgromadzenie funduszy i materiałów nie było łatwe. Większość kosztów budowy miała ponieść Kapituła Przemyska, a pozostałe parafia. W kwietniu 1908 r. rozpoczęto budowę. Wybrano miejsce położone jakieś 200 metrów od starego kościoła, w kierunku zachodnim, za drogą Mościska – Sambor. W październiku 1909 r. pokryto dach kościoła, a w lecie 1910 r. wytynkowano jego wnętrze. Dnia 6 grudnia 1912 r. kościół został uroczyście poświęcony. Poważnie ucierpiał w okresie pierwszej wojny światowej, w czasie walk (warto dodać czyich) w 1915 r. Po zakończeniu remontu w 1921 r. został powtórnie poświęcony. W 1927 r. kościół pnikucki wzbogacił się o trzy nowe dzwony z odlewni Felczyńskich w Przemyślu. Dnia 23 grudnia 1936 r., biskup pomocniczy przemyski Wojciech Tomaka dokonał uroczystej konsekracji świątyni i poświęcił nowy ołtarz główny.

Dwie historyczne daty: 1 września 1939 r. napad Niemiec hitlerowskich i 17 września 1939 r. napad Związku Sowieckiego na Polskę, rozpoczęły tragiczny okres wojenny i powojenny w dziejach kościoła i parafii w Pnikucie. (warto tu wspomnieć w czyjej „jurysdykcji” znajdował się Pnikut) Represje sowieckie i niemieckie, zagrożenie ze strony nacjonalistów ukraińskich, powojenny układ granic, z powodu którego Pnikut znalazł się poza granicami Polski, sprawiły że liczba ludności Parafii zmniejszyła się prawie o połowę. W związku z zagrożeniem ze strony władz sowieckich Pnikut musieli opuścić także kapłani zaangażowani w czasie wojny w opiekę duszpasterską wśród partyzantów. W 1945 r. administratorem parafii został ks. Jerzy Ablewicz, wikariusz z Trzcieńca (późniejszy biskup tarnowski). Dobrze rozumiał sytuację polityczną i trudne czasy, jakie nadchodziły. Przygotowując dzieci do Pierwszej Komunii świętej, przygotowywał równocześnie świecką katechetkę, która mogłaby w razie braku kapłana katechizować dzieci. Była to mieszkanka Pnikuta, p. Genowefa Furman (pani Gienia). Jej praca w parafii bardzo szybko okazała się konieczna. Zagrożony śmiercią lub wywiezieniem na Sybir ks. Jerzy musiał opuścić parafię w lipcu 1946 r.Od tego czasu komunistyczne władze sowieckie nie dały pozwolenia na pracę kapłana w Pnikucie. Kościół i parafia były obsługiwane przez ks. Michała Świdnickiego – proboszcza z Myślatycz – aż do jego zagadkowej śmierci 28 kwietnia 1956 r. Prawdopodobnie do Wielkanocy 1957 r. nabożeństwa w pnikuckim kościele odprawiał proboszcz z Balic, po powrocie z zesłania. Niestety i on musiał wyjechać. Od tego czasu przez trzydzieści lat światynia pnikucka była bez Najświętszego Sakramentu i bez możliwości sprawowania w niej Najświętszej Ofiary Mszy świętej.

Wierni korzystali z kościoła w Mościskach, Samborze, a po 1957 r. także w Nowym Mieście. Kluczy do kościoła nie oddali. Były one przechowywane przez parafian.

W kościele dekorowano ołtarze, ustawiano szopkę na Boże Narodzenie i Boży Grób na Wielkanoc. Część ludzi przychodziła w niedzielę, aby się modlić i śpiewać pieśni. Potajemnie starano się wykonywać najbardziej potrzebne remonty, szczególnie zabezpieczenie dachu. Parafianie bezskutecznie starali się o pozwolenie na odprawianie nabożeństw w swoim kościele. Starania te były szczególnie intensywne za ks. Kazimierza Mączyńskiego, kapłana z Łotwy, który obsługiwał Mościska, Sambor i parafię św. Antoniego we Lwowie. Trwało to do 1987 r. Przez ten czas, każdego roku Pani Genowefa Furman przygotowywała potajemnie dzieci do spowiedzi i komunii świętej. Uczyła je w kapliczce, za kościołem, na pastwisku i w swoim domu. Dzieci te zdawały egzamin przed kapłanem w Mościskach, Samborze lub Nowym Mieście i tam Przystępowały do Pierwszej Spowiedzi i Komunii świętej. W tych miejscach także chrzczono dzieci i zawierano sakrament małżeństwa. Na pogrzebach, za pozwoleniem władz, kapłan modlił się w domu zmarłego i na cmentarzu.

Jesienią 1987 r. władze pozwoliły na odprawianie nabożeństw w kościele pnikuckim. (Był to pierwszy zwrócony wiernym kościół na terenie ówczesnego Związku Radzieckiego).

Pierwszą Mszę świętą 4 października 1987 r. odprawił ks. Józef Legowicz z Mościsk. On też kierował staraniami o pozwolenie na otwarcie kościoła i pracami remontowymi oraz sprawował opiekę duszpasterską nad parafią. Katechizację dzieci przejęła siostra zakonna.

W lecie 1990 r. proboszem parafii na krótko został ks. Jan Storejek z diecezji przemyskiej. Po nim w jesieni tegoż roku opiekę nad parafią przejmuje ks. Jan Buras, również kapłan diecezji przemyskiej. Ks. Jan Buras zamieszkał w Myślatyczach w domu Józefa i Marii Magdziak. Miał pod opieką kościoły i wiernych w Pnikucie, Myślatyczach, Złotkowicach i Tamanowicach. Ks. Jan organizował pełne życie liturgiczne, systematyczną katechizację i remonty we wszystkich kościołach. Starał się o to, aby na wakacjach jakaś część dzieci i młodzieży mogła wyjechać do Polski na wypoczynek i rekolekcje. Z pomocą parafian i dobroczyńców z Polski w 1992 r., rozpoczął budowę nowej plebanii w Pnikucie, po zachodniej stronie kościoła. W czerwcu 1993 r. plebania została poświęcona i oddana do użytku. Oprócz mieszkań dla kapłanów znajduje się w niej sala do katechizacji dzieci i młodzieży. Obok plebanii został postawiony od strony zachodniej budynek gospodarczy (garaże, piwnice, miejsca na skład materiałów gospodarczych). Do parafii przydzielono także około hektar ziemi leżącej za budynkiem gospodarczym. Obecnie znajduje się tam sad, działki uprawiane przez parafian i boisko piłkarskie dla ministrantów.

W sierpniu 1993 r. pracę wikariusza w parafii Pnikut rozpoczął ks. Stanisław Węgrzyński, kapłan diecezji przemyskiej. Na wiosnę 1995 r. przejął on obowiązki proboszcza parafii. Pomagał mu ks. Wojciech Zygmunt z diecezji tarnowskiej.

We wrześniu 2007 r., pracę w pnikuckiej parafii podjęli: ks. Adam Bezak z diecezji tarnowskiej, który został wikariuszem oraz ks. Bogusław Bembenik, ktory zastąpił ks. Wojciecha. Obecnie do parafii Św. Mikołaja w Pnikucie należy: Pnikut, Krukienice i Tamanowice. Ks. Bogusław został administratorem parafii: Jordanówka, Złotkowice i Myślatycze.

Komentowanie jest wyłączone.